"Avrupa kuruluyor. Bu büyük bir umut. Bu umudun gerçekleşmesi, tarihi hesaba katmasına bağlı: Tarihten yoksun bir Avrupa öksüz ve geleceksiz olurdu. Dün bugünü belirler çünkü, bugün yapılanlar ise yarın hissedilir. Ancak geçmişin belleği bugünü felce uğratmamalı, aksine bu anlayış temelinde yeni dostluklar geliştirmemize yardımcı olmalı, ilerlememize rehberlik etmeli."
Bu satırları "Avrupa'yı Kurmak" adlı 23 kitaplık dizinin editörü Jacques Le Goff kaleme almış. Dizinin ilk kitabı Literatür Yayınları tarafından Türkçeye kazandırıldı; adı: "Avrupa'da Devrimler 1492-1992". Yazarı Charles Tilly, kitabı Özden Arıkan dilimize çevirmiş (İstanbul, 2005, 287 s., www.literatur.com.tr). Kitabın başında yer alan tanıtım sayfasında "Avrupa'yı Kurmak" dizisi arasında yayınlanacak diğer kitapların isimleri sıralanmış. En azından fikir vermesi düşüncesiyle ve sabrınızı zorlamak pahasına bu listeyi dikkatlerinize sunuyorum: Leonardo Benevolo "Avrupa Tarihinde Kentler", Josep Fontana "Çarpıtılmış Geçmişe Ayna Avrupa'nın Yeniden Yorumlanması", Umberto Eco "Avrupa Kültüründe Kusursuz Dil Anlayışı", Franco Cardini "Avrupa ve İslam", Jack Goody "Avrupa'da Aile", Aron Güryeviç "Avrupa Bireyciliğinin Kökeni", Ulrich Im Hof "Avrupa'da Aydınlanma", Michel Mollat dü Jourdin "Avrupa ve Deniz", Massimo Montanari "Avrupa'da Beslenme Kültürü", R.I.Moore "İlk Avrupa Devrimleri 900-1200", Massimo Livi Bacci "Avrupa'da Nüfus Hareketleri", Rene Demond "Modern Avrupa'da Din ve Toplum", Werner Rosener "Avrupa Köylülüğünün Tarihi", Paolo Rossi "Modern Bilimin Doğuşu", Hagen Schulze "Ortaçağ'dan Günümüze Devlet, Ulus ve Milliyetçilik", Peter Burke "Avrupa'da Rönesans", Luciano Confora "Avrupa Tarihinde Demokrasi", Klaus Bade "Avrupa Tarihinde Göçler", Gisela Bock "Avrupa Tarihinde Kadınlar", Jürgen Kocka "Avrupa'nın Sanayileşmesi", Peter Landau "Avrupa Tarihinde Hukuk", Jacques Le Goff "Avrupa Üniversitesinin Doğuşu", Krzysztof Pomain "Avrupa Tarihinde Sınırlar".
Avrupa'yı Kurmak dizisi, "ortak bir Avrupa kültürü yaratmak" misyonuyla bir araya gelen (Almanya'dan Beck, İngiltere'den Blackwell, İspanya'dan Critica, İtalya'dan Laterza ve Fransa'dan Le Seuil) beş Avrupalı yayınevinin geliştirdiği bir proje imiş (başlangıcı 1993); bazı okurların okumaya sonuna kadar tahammül etmeyeceklerini sandığım bu teferruat bilgisini takdim etmem sebepsiz değil. Dizi kitapların editörü, kitapların yayınlanma gayesini geniş bir uluslararası çerçevede Avrupa halklarının ve onların kültürlerinin tarihi hakkında, temel konularda açıklayıcı, okunabilir ve tartışma yaratacak yayın yapmak olarak izah ediyor. Belli ki dizi, ortalama okuyucu seviyesini hedef almakla birlikte müşterek bir Avrupalılık şuurunun oluşmasını gaye edinmektedir. Le Goff, önsözünü şu cümleye bitiriyor: "Amacımız, Avrupa'yı kuranların ve kuracak olanların kafasındaki 'biz kimiz, nereden geldik, nereye gidiyoruz' sorularına ve dünyada bu sorularla ilgilenenlere anıt niteliğinde veriler sunmak."
Avrupalı okuyucuyu bilmem; dizide yer alan kitapların isimlerini okudukça "asıl bize lazım" diye düşündüm hep. Avrupa, aydın sınıfımızın kıblesi; bütün zihnî dikkatlerimiz Batı'ya dönük ama Avrupa'yı şu konu zenginliği çerçevesi içinde bilen ve tanıyan kaç Avrupa Birliği uzmanımız çıkar? Bizimkiler harıl harıl AB'nin bizim gibi kapıda bekletilen ülkelere vermeyi vaad ettiği proje yardımlarının peşinde kafa yormakla meşguller. Literatür Yayınevi'nin diziyi Türkçeye kazandırmak teşebbüsü, AB maceramızın başladığı yıllar öncesinden bugüne kadar bu vadide tesadüf ettiğim en ciddi ve entelektüel hamle olmak vasfını kazanmıştır bana göre.
Hayır, Avrupa Birliği'ne bir yolunu bulup girmek için değil, en yakın komşularımızı, tarih partnerimizi daha iyi tanımak, daha doğrusu el yordamıyla olsun tanımak için!
Listeyi lütfen bir kere daha gözden geçirip çeşm-i insaf ile söyleyiniz; bizim yerimiz bu çerçevede nereye düşer?